اصلاح الگوی مصرف کاغذ در ایران

12 خرداد 1389

اصلاح الگوی مصرف کاغذ در ایران ● مقدمه امروزه مصرف روزافزون کاغذ در کشور ایران و در پی آن، ایجاد فشار بیش از حد بر جنگلها و محیط زیست در سطح جهان، خود دلیلی بر ایجاد بار مالی بر دولتها گردیده است که توجه و اهتمام به صرفه جویی و اصلاح الگوی تولید و مصرف در این بخش برای تعدیل روند استفاده های افراط آمیز و بر خلاف اهداف توسعه پایدار، ضروری میباشد. از جمله پیامدهای منفی که در صورت عدم توجه و تغییرات اساسی در این حیطه به وجود خواهد آمد، با توجه به مصرف ۶۰۰ هزار تنی کاغذ در کشور ایران که ۹۰ درصد آن از طریق واردات و با صرف هزینه ای معادل یک میلیون و دویست هزار ریال (۱۲۰۰۰۰۰) برای هر تن صورت میپذیرد، میتوان به تخریب بیش از حد جنگلها- با مصرف ۳ تا ۶ متر مکعب از تنه درختان، به ازاء هر تن تولید خمیر کاغذ- و آثار سوء و مخرب دیگر این جنگل تراشیها اشاره نمود. بنابراین، ایجاد زیر ساختهای مفید و ارائه راهکارهای مفیدتر، برای مقابله با این روند مصرف افراط آمیز در برنامه ریزیهای کلان پیش رو در افق های آینده را به امری غیر قابل انکار مبدل ساخته است. در صورت عدم توجه به زیر ساختها و ادامه روند کنونی تولید و مصرف سالانه کاغذ در کشور ایران، ضربه بسیار مهلکی بر محیط زیست، اقتصاد و رفاه اجتماعی وارد میشود. از این رو، مدنظر قرار دادن تغییر در الگوی تولید و مصرف و دیگر برنامه های زیر بنایی در این بخش میتواند کشور ایران را در تولید کاغذ به خودکفایی برساند و حتی به صادرات این محصول بر خلاف روند کنونی نیز کمک کند. ● وضعیت جنگلها و خطر تخریب آنها در جهان در جهان حدود ۳.۸۶۶ میلیارد هکتار جنگل وجود دارد که از این مقدار ۹۵ درصد، جنگلهای طبیعی و ۵% دیگر از این جنگلها به صورت دست کاشت میباشند، طبق آمار به دست آمده در سال ۱۹۹۶، بر مبنای جمعیت جهان برای هر نفر تنها ۷% درصد هکتار پوشش جنگل برآورد شده است که با رشد جمعیت و افزایش جنگل تراشی، این نرخ به ۴۶% کاهش یافته است که طبق این تخمین احتمال کاهش ۳۴ درصدی تا سال ۲۰۲۵ پیش بینی میشود. یعنی تقریباً در هر سال تخریب در جنگلهای طبیعی ۹.۴میلیون هکتار خواهد بود و جالب این که این مقدار در سال از لحاظ وسعت دو برابر کشور سویس میباشد. اما این تخریب در کشور ایران سرانه هر فرد ۲% هکتار سطح پوشش جنگل میباشد، معادل ۱۴۲ هزار هکتار برآورده شده است. از جمله دیگر پیامدهای این جنگل تراشیهای بیرویه میتوان به تغییرات اقلیمی، تغییر در الگوی بارندگی، تغییر درجه حرارت، فرسایش خاک، کاهش ظرفیت جذب خاک، تاثیر بر چرخه کربن و اکسیژن و وقوع سیلابهای خطرناک، خشکسالی، افزایش سرعت باد، مهاجرت و فقر و ... را در سطح جهان اشاره نمود. ● وضعیت کاغذ در ایران پس از این که چینیها ـ توسط شخصی بنام تاسی لون ـ در سال ۱۳۹۰ کاغذ را اختراع کردند و نظر به این که در سال ۶۱۰ میلادی کاغذ وارد ایران شده، و صنعت آن نیز در قرن هفتم هجری در ایران وجود داشته و نیز در سال ۱۳۴۴ اولین کارخانه تولید کاغذ در هفت تپه خوزستان افتتاح شده است، اما امروزه کشور ایران در این زمینه هنوز مصرف کننده ای بیش نیست. این در حالی است که طبق گزارش سازمان خوار و بار و کشاورزی جهان (FAO) ایران سالانه ۶۰۰ هزار تن مصرف کاغذ دارد که حدود ۹۱ درصد آن، یعنی ۵۰۰ هزار تن در سال از طریق واردات تامین میشود که طبق پیش بینی و با این روند مصرف کنونی، کشور ایران تا سال ۱۳۹۰ به مصرفی عادل یک میلیون تن در سال خواهد رسید که یک انفجار نفی در مصرف تلقی میشود. هزینه هر تن خمیر کاغذ از تنه درختان معادل یک میلیون و دویست هزار ریال (۱۲۰۰۰۰۰) میباشد و این هزینه در قبال هر تن باگاس- حاصل تفاله نیشکر- (به عنوان جایگزین مناسب به جای چوب) ۱۴۰۰۰۰ ریال میباشد- که از لحاظ هزینه هم هر تن باگاس هزینه ای معادل چوب باشد. جایگزین های دیگری وجود دارد، اما در این بحث به باگاس به عنوان نمونه بسنده گردیده است. خطر عمده این است که تولید هر تن خمیر کاغذ معادل استفاده از ۳ تا ۶ متر مکعب چوب جنگلی، یا به عبارت دیگر قطع ۱۲ تا ۱۸ درخت برای این میزان تولید میباشد و این تخریب جنگلها و بی توجهی به این امر، به گونه ای است که مصرف کاغذ مقوا و کارتن توسط هر ایرانی ۲۴۰ کیلوگرم میباشد که شهر تهران هم اکنون به تنهایی روزانه ۴۵۰ تن کاغذ را به عنوان زباله دور میریزند که نیاز به تفکیک از مبدا و ایجاد کارخانه های بازیافت کاغذ و آموزش در این زمینه را باید به صورت جدی مد نظر قرار داد. ● نتیجه در ایران صنعت تبدیل تفاله نیشکر (باگاس حاصل از آن) به عنوان عامل مکمل برای جلوگیری از استفاده افراط آمیز، به جای چوب در نتیجه قطع بیرویه اشجار وجود ندارد، که این امر سبب میشود بجای ۱.۶ تن باگاس، باید حدود ۱۲۷۰۰۰۰ متر مکعب چوب مصرف گردد که این مقدار معادل تخریب سالانه ۴۵۷ هزار هکتار جنگل در جهان و ۱۴۲ هزار هکتار در کشور ایران میباشد. در کشور ایران سالانه ۹% درآمد ناخالص ملی، یعنی ۸۰ هزار میلیارد ریال در اثر خسارات زیست محیطی از دست میرود که در بخش مورد نظر سالانه ۲۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال خسارت به بار میآورد. در نتیجه امروزه نظر به بحث اقتصادی و هزینهای هر تن خمیر کاغذ از تنه درختان و آثار سوء اقتصادی و زیست محیطی آن ایجاد زمینه برای تولید باگاس را ضروری ساخته است. لازم به ذکر میباشد که هر تن باگاس قابل تبدیل به ۵/۴ تن خمیر کاغذ سفید میباشد و از هر ۱.۵ تن باگاس خشک نیز میتوان یک متر مکعب تخته خرده چوب تولید نمود. با در نظر گرفتن این تفاوتها، میبایست با زیر کشت بردن تمام ظرفیت تولیدی نیشکر در کشور- که امروزه با وجود ۸۰۰ هزار هکتار زمین مستعد برای تولید باگاس، تنها ۲۸۰ هزار هکتار در استان خوزستان زیر کشت این محصول رفته است- باید به خودکفایی و حتی صادرات این محصول (کاغذ) در آینده نزدیک با ایجاد زمینه های مورد نیاز و کارخانه های مبدل باگاس به خمیر چوب اندیشید، اما علاوه بر جنبه تولید، باید روند مصرف این محصول در کشور نیز دچار تغییراتی جدی گردد که در این حیطه و در پی گسترش روزافزون فناوری اطلاعات، باید به فکر تغییرات جدی در نحوه آموزش در مدارس و نحوه مکاتبات در نهادهای دولتی- با توجه به سادگی اعمال قانون و سرعت اجرای قانون و ضابطه مند بودن این مراکز- بود و در سایر بخشهای مصرف کننده به جای روشهای سنتی میتوان با بکارگیری فناوری اطلاعات و آموزش به صورت رایانهای در مدارس صورت پذیرد و نیز گسترش و سرعت بخشیدن به استفاده از سیستمهای الکترونیکی در مکاتبات بین اداری که هم اکنون در حال اجراست و حتی به اشتراک گذاشتن گسترده استفاده از روزنامه برای مشترکین از طریق ارسال به ایمیل های شخصی به جای استفاده از روزنامه برای مشترکین از طریق ارسال به ایمیل های شخصی به جای استفاده از کاغذ و ... را میتوان به عنوان اصلاحاتی مفید و اساسی در الگوهای مصرفی و تغییر در روشهای استفاده سنتی گامهای به مراتب موثر و تعدیل کننده تر در امر مصرف برداشت و با آگاهی و برنامه ریزی صحیح، کشور را به سمت توسعه پایدار در تمام ابعاد سوق داد و در افق های پیش رو با آموزش ایجاد زیر ساختهای مناسب از هدر رفت سرمایه های ملی تا حد قابل توجهی ممانعت به عمل آورد، و به صادرات کاغذ نیز در آینده های نه چندان دور اندیشید. پیشنهادات در مبنای آمار و نتایج مذکور، اصلاح و تغییر در زیر ساختهای مورد استفاده به شرح ذیل برای فائق آمدن بر روند کنونی تولید و مصرف کاغذ در کشور ایران ـ تا حد امکان ـ پیشنهاد میگردد: ۱. زیر کشت بردن اراضی مستعد برای تولید نیشکر(باگاس) ۲. ایجاد صنعت ورد نیاز برای تبدیل باگاس به کاغذ ۳. جایگزینی باگاس به جای چوب برای تولید کاغذ ۴. توجه ب بخش بازیافت کاغذ، با ایجاد کارخانه هایی با حمایت دولت در این زمینه ۵. تفکیک از مبدا، بخصوص در نهادهای دولتی (بخشهای با مصرف مشخص و ثابت) ۶. استفاده از مکاتبات الکترونیکی در ادارات ۷. استفاده از بردهای الکترونیک تبلیغاتی در سطح شهرها (تحت نظر ارگانهای مشخص)، بخصوص برای تبلیغات ادارات و انتخابات مختلف در کشور ۸. آموزش و فرهنگ سازی ۹. ارسال روزنامه برای افراد و مراکز متقاضی به طریق الکترونیک ۱۰. گسترش بیشتر و تسهیل استفاده از فناوری الکترونیک برای عموم ۱۱. بالا بردن قدرت خرید رایانه برای استفاده تمام اقشار جامعه ۱۲. فراهم آوردن زمینه برای ورود بخش خصوصی، برای سرمایه گذاری در بخشهای مختلف برای ارائه خدمات بهتر ارزانتر به جهت وجود رقابت در این بخش خبرگزاری فارس ( www.farsnews.com )

کاغذ – مقوا- خرید کاغذ- فروش کاغذ – خرید مقوا – فروش مقوا- تحریر – گلاسه – پشت طوسی – کرافت – دستمال کاغذی – کاغذ روزنامه – سلولزی- قیمت کاغذ – قیمت مقوا – سفارش کاغذ – سفارش مقوا – مقاله کاغذ – مقاله مقوا