خطر بحران در صنعت نشر با يک تصميم کاغذي

28 بهمن 1393

هر وقت که صحبت از کاغذ و گراني قيمت آن مي شود، لرزه بر اندام اهالي نشر و فرهنگ مي افتد. کتابخوان ها مي هراسند که با گراني کاغذ، ديگر نتوانند مانند گذشته کتاب خريداري کنند و اهالي نشر از افزايش هزينه هاي توليد و کاهش سودآوري خود مي ترسند. نگراني ها زماني تشديد مي شود که بدانيم سطح مطالعه در کشور بسيار پايين است. اما اين همه ماجرا نيست. عمده کاغذ مورد استفاده در نشر کتاب و روزنامه از خارج کشور وارد مي شود و توليدکنندگان داخلي (که تعدادشان هم اندک است) از نبود حمايت از محصولات داخلي گلايه مي کنند. شنيده ها حاکي از آن است که دولت قصد دارد تعرفه واردات کاغذ را از 4 درصد به 7 درصد افزايش دهد تا جلوي واردات کاغذ گرفته شود. حال سوال اينجاست که اين سياست احتمالي تا چه ميزان مي تواند به هدف خود- حمايت از توليد داخلي- برسد؟ براي اين منظور ابتدا به وضعيت سرانه مصرف کاغذ در کشور مي پردازيم. در ادامه با بررسي بازار کاغذ و وضعيت توليد کاغذ در کشور، به جمع بندي در مورد اين تصميم مي پردازيم. وضعيت سرانه مصرف کاغذ در کشور سرانه مصرف کاغذ در کشور بسيار پايين و تنها 22 کيلوگرم است. اين در حالي است که متوسط مصرف کاغذ در دنيا بالغ بر 55 کيلوگرم برآورد شده است. البته در برخي از کشورها نظير آمريکا و فرانسه اين رقم بيشتر از 200 کيلوگرم گزارش شده است. مصرف کاغذ از آنجا اهميت پيدا مي کند که يکي از شاخص هاي توسعه يافتگي کشورها تلقي مي شود. لذا وضعيت مصرف کاغذ در کشور اصلا مناسب نيست و از لحاظ فرهنگي نشان دهنده رتبه نامناسبي براي کشور است.طبيعتا يکي از مهم ترين علل پايين بودن مصرف سرانه کاغذ، قيمت بالاي آن است. قيمت کاغذ خود را بعد از حذف يارانه آن در سال هاي گذشته، بيشتر نشان داده است. در حال حاضر عده کثيري به علت گراني و بالا بودن قيمت کاغذ قادر به خريد و مطالعه کتاب نيستند؛ هرچند که نبايد از متغيرهاي ديگر نظير نبود فرهنگ کتابخواني چشم پوشي کرد. وضعيت بازار کاغذ با وجود اينکه مصرف کنندگان از قيمت بالاي کاغذ رنج مي برند، اما در طرف توليد کاغذ در کشور نيز مشکلات عديده اي وجود دارد. ظرفيت توليد کاغذ در کشور حدود 750 هزار تن است که کفاف نياز 2 ميليون تني مصرف کاغذ را نمي دهد. لذا سالانه حدود 1 ميليون و 250 هزار تن واردات کاغذ در کشور صورت مي پذيرد. در بخش توليد، بزرگترين کارخانه کاغذ کشور در منطقه مازندران قرار دارد که به گفته مدير آن، به دليل نبود حمايت هاي لازم از طرف دولت سرمايه گذاري در کاغذ صورت نپذيرفته است. البته دو کارخانه کوچک تر کاغذ پارس و کارون نيز در جنوب وجود دارند که به دليل پايين بودن ظرفيتشان، قادر به تامين تقاضاي موجود در بازار نيستند.در بخش تقاضا، وزارت آموزش و پرورش براي چاپ کتاب هاي درسي و وزارت ارشاد براي چاپ روزنامه جزو بزرگترين مصرف کنندگان کاغذ هستند. گزارش ها نشان مي دهد که 80 هزار تن کاغذ براي روزنامه و حدود 170 تا 180 هزار تن براي چاپ کتاب هاي درسي و غيردرسي نياز است. با توجه به حجم مصرف و ميزان توليد داخلي، ما ناگزير هستيم سالانه بالغ بر 1 ميليون و 250 هزار تن کاغذ وارد کشور کنيم. بر اساس اطلاعات مندرج در کتاب مقررات صادرات و واردات سال 1393 مجموع کل حقوق ورودي و سود بازرگاني انواع کاغذ روزنامه ، چاپ و تحرير 4 درصد است و نيز بر اساس بند 5 ماده 12 عرضه انواع کاغذ چاپ ، تحرير و مطبوعات و واردات آنها حسب مورد از پرداخت ماليات و عوارض معاف مي باشد. وضعيت توليد کاغذ کشور در کشور سه کارخانه بزرگ کاغذ سازي(پارس، کارون و مازندران) وجود دارد که از ميان آن ها کارخانه پارس و مازندران فعال هستند اما کارخانه کارون تعطيل است. کارخانه کاغذسازي کارون در سال 83 به بخش خصوصي واگذار شد، اما بخش خصوصي در راستاي ايفاي نقش مالي و راه اندازي به تعهدات خود عمل نکرد و اين کارخانه به دولت واگذار شد که از سال 83 تا 88 هيچ اقدامي در زمينه توليد صورت نپذيرفته است. در مورد کارخانه کاغذسازي مازندران نيز وضعيت به همين منوال است. متوليان اين کارخانه از عدم رغبت داخلي براي تهيه کاغذ روزنامه سخن مي گويند که، «به هر حال مطبوعاتي هاي ما ترجيح مي دهند از کاغذ خارجي استفاده کنند و خريد را از آنجا انجام دهند و استقبالي اندک از کاغذ روزنامه توليدي کارخانه ما شد.»ظرفيت ايجاد شده در کشور ما براي کاغذ تحرير و روزنامه است. اما مشروط به يکسري شرايط مازندران و پارس جوابگوي اين دو کاغذ هستند. مازندران و شرکت پارس، جوابگوي بسياري از کتاب ها مثل رمان و داستان و شعر و برخي کتاب هايي که خيلي درجه ماندگاري بالايي نياز ندارند هستند.از آنجايي که صنعت کاغذسازي هر 5 سال يکبار نيازمند به روزرساني است تا روش ها، متدها و تکنولوژي جديدتري را وارد بازار کنيم؛ يعني بايد تغييراتي به وجود آيد که بتوانيم کاغذ با درجه بالاتري توليد کنيم، اگر اين شرايط تغيير کند صنايع چوب و کاغذ مازندران آمادگي دارد، افزايش ظرفيت داده و کل نياز کشور را تأمين کند و البته آمادگي دارد درجه کيفيتش را به حدي برساند که به استانداردهاي جهاني برسيم.هم چنين، مطابق مصاحبه اي که مدير کارخانه توليد کاغذ مازندران با نشريه تجارت فردا انجام داده است، در بهترين حالت کشور مي تواند 700 هزار تن کاغذ توليد کند. البته وي اين واقعيت را نيز مي گويد: « ببينيد ما خودمان هم قبول داريم که کيفيت کاغذ روزنامه اي ما در ايران پايين تر از کاغذهاي روسي و اروپايي است. اروپا و روسيه و کره در گرماژ 45 اين محصول را توليد مي کنند و ما در گرماژ 48 و همين مسئله راندمان کار ما را کم مي کند» لازم به ذکر است که کارخانه توليد کاغذ مازندران به صورت سهامي عام مديريت مي شود و سهامدار عمده آن بانک ملي ايران است، اين نکته نشان مي دهد که در حال حاضر زيرساخت هاي لازم و کافي براي افزايش توليد وجود ندارد. جمع بندي 1)اگرچه حمايت از توليد داخلي بسيار مهم و ضروري است اما اين حمايت را نبايد از جيب مصرف کننده پرداخت. به خصوص اگر بخواهيم از جيب مصرف کنندگان فرهنگي کشور هزينه کنيم. اين اقدام و نوع نگاه را مي توان به نابودي فرهنگ براي توليدکاغذي تعبير کرد که بنا به دلايلي که در زير مي آيد بعيد به نظر مي رسد عملياتي شود. 2)افزايش تعرفه از 4 درصد به 7 درصد بعيد است که بتواند براي سرمايه گذاري در صنعت کاغذ انگيزه لازم را ايجاد نمايد. به خصوص اينکه بدانيم که سرمايه گذاري در اين صنعت بسيار پر هزينه است. يعني تا زماني که در کشور ظرفيت هاي لازم براي برآورده کردن نياز کاغذهاي مرغوب و روزنامه وجود ندارد، افزايش تعرفه، ابتر است. افزايش تعرفه زماني مي تواند کارگر بيفتد که در کشور ظرفيت هاي کافي براي توليد کاغذ وجود داشته باشد. يعني در حال حاضر به جاي افزايش تعرفه لازم است به سمت ايجاد کارخانه ها و زيرساخت هاي لازم برويم و در مرحله بعد به فکر تغيير تعرفه باشيم. 3)راه هاي ديگري براي افزايش قدرت رقابت پذيرکردن توليدکنندگان داخلي نظير يارانه تسهيلات، معافيت هاي مالياتي و ... وجود دارد که مي توان با تکيه بر آن بر قدرت رقابت پذيري توليدکنندگان داخلي بيفزاييم. علاوه بر اين، براساس آمارهاي موجود تنها 80 هزار تن کاغذ براي روزنامه مصرف مي شود که به گفته توليد کنندگان داخلي قادر به تامين آن با کيفيت مرغوب نيستند.لذا وضع تعرفه بالاتر تنها باعث بالا رفتن قيمت تمام شده روزنامه مي شود. 4)با توجه به تفاوت زياد در کيفيت 2 ميليون تن واردات کاغذ تعرفه 4 درصدي فعلي براي کاغذهايي که در داخل نمونه مشابه ندارند مي تواند ادامه پيدا کند و براي ساير کاغذها که نمونه داخلي دارند از تعرفه هاي بالاتري استفاده شود.در پايان بايد تاکيد کرد اين تصميم در حال حاضر تنها موجب گراني کاغذ و محصولات فرهنگي نظير کتاب مي شود و اثراندکي بر توليد خواهد داشت که مي توان از آن صرف نظر کرد.

کاغذ – مقوا- خرید کاغذ- فروش کاغذ – خرید مقوا – فروش مقوا- تحریر – گلاسه – پشت طوسی – کرافت – دستمال کاغذی – کاغذ روزنامه – سلولزی- قیمت کاغذ – قیمت مقوا – سفارش کاغذ – سفارش مقوا – مقاله کاغذ – مقاله مقوا